لسان: معاون مطالعات و برنامه ریزی معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران ضمن تشریح رویکردهای طرح جدید جامع حمل و نقل اعلام کرد: مطالعات طرح جامع حمل و نقل جدید پایتخت با رویکرد ” کشیدن ترمز ساخت معابر بزرگراهی و دوطبقه کردن شبکه حمل و نقل شهر” در حال انجام است.
محبوبه ذاکری سهی در مورد سرانجام تدوین طرح جامع جدید حمل و نقل با بیان اینکه مرحله به روز رسانی داده‌های مورد نیاز طرح جامع حمل و نقل با مشاوره پژوهشکده حمل و نقل دانشگاه صنعتی شریف رو به پایان است، گفت: معمولا طرح‌های جامع حمل و نقل، در بازه‌های ده ساله مورد بازنگری قرار می‌گیرند.
وی در مورد میزان تحقق‌پذیری طرح جامع فعلی با بیان اینکه ممکن است به دلیل تغییر رویکرد در سیاست‌های مدیران شهری و نیز محدودیت‌ها و موانع مالی و اجرایی، شاخص‌ها و برنامه‌های پیش‌بینی شده در طرح جامع محقق و اجرایی نشود. گفت: هر طرح جامع یک افق زمانی دارد و حتی با فرض اجرای تمام و کامل، همه برنامه‌ها باید بعد از افق زمانی آن، مجددا مورد بازنگری قرار گیرند و برای تعیین سمت و سوی آینده حمل و نقل ، برنامه‌ریزی کرد. بدیهی است با تغییر سیاست‌ها و رویکردها و نیز به موازات رشد و توسعه شهری به ویژه وقتی توسعه بی‌رویه باشد، الگوی سفر شهروندان تغییر می‌کند و باید ارکان برنامه‌های پیش‌بینی شده برای آینده نیز مورد بازبینی قرار گیرد و علاوه بر همه موارد یاد شده، تغییر پیش‌بینی نشده و خارج از حد انتظار ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی مانند جمعیت، اشتغال، سرانه مالکیت سواری و …، ضرورت و اهمیت بازنگری و به‌روزرسانی مطالعات را بیشتر نمایان می‌کند.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران با بیان این که شاید حدود ۵۰ درصد برنامه‌های پیش‌بینی شده در طرح جامع حمل و نقل قبلی محقق شده، ولی عدم توازن در توسعه بخش‌های مختلف حمل و نقل وجود دارد، افزود: به عنوان مثال، در برخی بخش‌ها مانند توسعه شبکه بزرگراهی جلوتر از سایر بخش‌ها همانند حمل و نقل همگانی و پاک هستیم.
به گفته ذاکری، منابع ناکافی مالی، توزیع نامناسب همان منابع ناکافی، عدم وجود هماهنگی و همسویی بین مدیریت‌های مختلف، اتخاذ سیاست‌های تک‌سازمانی و تصمیم‌های سلیقه‌ای مدیران، بدون استناد به نتایج مطالعات، از جمله علل عمده عدم موفقیت طرح‌های مطالعاتی از جمله طرح‌های جامع حمل و نقل بوده است، البته دلایل ناکارآمدی طرح‌های جامع حمل و نقل را نباید تنها در حوزه حمل و نقل جستجو کرد؛ چراکه حمل و نقل متاثر از رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی و صنعتی است. به عنوان مثال، رشد جمعیت یا ساخت و ساز فزاینده و غیر منطبق بر روندهای پیش‌بینی شده طرح در یک منطقه، می‌تواند بروی حمل و نقل تاثیر بگذارد و موجبات ناکارآمدی آن را فراهم کند.
معاون مطالعات و برنامه ریزی معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در ادامه گفت: اولین برنامه جامع حمل و نقل تهران در سال ۵۰ توسط شرکت «سوفرتو» و مترو فرانسه تهیه شده که در آن، برای تهران تا افق سال ۷۰ دو بزرگراه، یک کمربندی و هفت خط مترو در نظر گرفته شد. جالب توجه است که کارشناسان خارجی به لزوم توسعه حمل و نقل همگانی در تهران تاکید داشتند اما چه اتفاقی افتاد؟
وی با بیان این که در سال ۷۳ اولین طرح جامع حمل و نقل تهران، توسط شرکت مطالعات جامع حمل و نقل تهران و با کمک اساتید حمل و نقل دانشگاه شریف تدوین شد، گفت: آمارگیری‌ها و مدل‌سازی‌های گسترده در آن مطالعات انجام شد و میزان موفقیت طرح‌های بزرگ و سناریوهای مختلف در حل مسائل حمل و نقل تهران، توسط ابزار ساخته شده با عنوان مدل حمل و نقل سنجیده شد. بر اساس نتایج این سنجش و ارزیابی‌ها، برنامه‌های ترکیبی حمل و نقل برای سال ۱۳۹۰ تهران ارایه شد. در سال ۸۳ طرح جامع حمل و نقل با انجام آمارگیری‌های گسترده و به‌روزرسانی داده‌ها و مدل حمل و نقل بازنگری شد و در سال ۹۳ نیز آمارگیری‌های گسترده‌ای در کل تهران از ۱۸۰ هزار خانوار انجام شد و اطلاعات سفرهای روزانه و ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی خانوارهای تهرانی و اطراف تهران برداشت شد. با وجود این، به دلیل تغییر مدیریت‌ها، این آمار بلااستفاده ماند تا این که در سال ۱۳۹۷ پالایش اطلاعات گردآوری شده به عنوان نخستین گام تامین پیش‌نیازهای اطلاعاتی طرح جامع حمل و نقل تهران آغاز و انجام شد.
به اعتقاد ذاکری، برای قابل استفاده شدن این اطلاعات به عنوان اطلاعات پایه طرح جامع حمل و نقل، اقدامات دیگری نیز لازم بوده است. از جمله آن اقدامات، می‌توان به به‌روزرسانی ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی شهروندان در سطح ناحیه‌های ترافیکی اصلاح شده بر مبنای سرشماری نفوس و مسکن سال ۹۵ و نیز انجام آمارگیری‌های تکمیلی مانند خطوط برش سال ۹۸ به منظور به‌روزرسانی آمار مبدا-مقصد گردآوری شده و پرسشگری تاکسی‌های اینترنتی به منظور شناسایی و به‌هنگام‌سازی الگوی سفر در سال ۹۸ اشاره کرد که در حال حاضر در دست طراحی یا انجام است.
ذاکری افزود: البته از همان سال گذشته هم شدیدا دنبال گرفتن داده های موجود در فناوری های ارتباطی به ویژه داده های موبایل بوده ایم و جلسات متعدد و مکاتبات زیادی برای دریافت این اطلاعات با فرمت مناسب و مورد نیاز بدون نیاز به بخش هویتی و امنیتی اطلاعات داشته ایم. حتی با تعدادی از سامانه های استارتاپی برای دریافت و استفاده از اطلاعات آنها در بخش هایی از مطالعات، جلسات و مکاتبات و گفتگوهایی داشته‌ایم. در سخن آسان است و جامعه تخصصی و غیرتخصصی آگاه است که این نوع اطلاعات تا چه حد در مطالعات حمل و نقل و ترافیک در سطوح مختلف مفید فایده و تاثیرگذار است، ولی متاسفانه، روند تبادل اطلاعات به منظور استفاده‌های چند وجهی از آن، کماکان در کشور ما بسیار کند و در بسیاری از موارد ناممکن است. با وجود این ما با بهره‌گیری از تفاهمنامه بین شهرداری و وزارت ارتباطات کماکان مشغول رایزنی هستیم و قول همکاری از آنها گرفته‌ایم و امیدواریم زودتر عملیاتی و محقق شود.
سه رویکرد جدید طرح جامع حمل ونقل
ذاکری با بیان اینکه مطالعات طرح جامع حمل و نقل جدید پایتخت با رویکرد “کشیدن ترمز ساخت معابر بزرگراهی و دوطبقه کردن شبکه حمل و نقل شهر” در حال انجام است، در مورد رویکردهای جدید طرح در حال تدوین نیز گفت: برای طرح جامع حمل و نقل فعلی، سه رویکرد اساسی توسعه حمل و نقل همگانی، مدیریت تقاضای حمل و نقل و توسعه حمل و نقل پاک در نظرگرفته شده است که با اجرایی شدن نتایج مطالعات مبتنی بر این رویکردها، قطعا تهرانی زیست‌پذیرتر در پیش‌روی شهروندان خواهد بود.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی سازمان حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در مورد چشم‌انداز توسعه حمل و نقل عمومی در طرح جامع حمل و نقل جدید، با بیان این که برای توسعه خطوط ریلی، مطالعات کاملی انجام شده است و خروجی آن مراحل پایانی تصویب را می‌گذراند، گفت: در مطالعات متروی تهران برای افق ۱۴۲۰، چهار خط متروی شهری دیگر دیده شده و علاوه بر آن، توسعه خطوط حومه‌ای تهران و تعامل موثر آنها با خطوط متروی داخلی تهران دیده شده است و بعد از آن نیز با ارتقای خطوط حومه‌ای، خطوط اکسپرس مترو احداث خواهد شد.
وی اضافه کرد: اگر خطوط مترو به حداکثر کارآیی خود برسد، بیش از ۴۰ درصد سفرهای پایتخت نشینان با مترو و اتوبوس انجام خواهد شد.
توسعه حمل ونقل عمومی با محوریت مترو
ذاکری با بیان این که در حال حاضر مترو و اتوبوس کمتر از ۲۵ درصد سفرهای مردم را پوشش می‌دهند، گفت: در اتوبوسرانی در مورد بازطراحی و تغییر خطوط، اقدامات مهمی صورت گرفته اما هنوز در وضعیت بهینه قرار ندارد.
ذاکری با بیان اینکه برای کمک به مترو و افزایش بازدهی آن، توسعه و ارتقای عملکرد سامانه‌های اتوبوس تندرو، اتوبوس و تاکسی نیز در طرح جامع حمل و نقل جدید مورد تاکید قرار گرفته است، ادامه داد: باز طراحی خطوط اتوبوسرانی به منظور تغذیه موثر و کارآمدتر خطوط ریلی و نیز با هدف پوشش بیشتر جمعیتی، شغلی، جغرافیایی، افزایش دسترسی و مطلوبیت آن برای جذب سفرهای جدید، در محوری از طرح جامع حمل و نقل با عنوان حمل و نقل همگانی یکپارچه آغاز شده است که در این مطالعات، سیستم ریلی به عنوان استخوان‌بندی سیستم حمل و نقل همگانی تهران، معرفی شده و سایر اجزای سیستم حمل و نقل همگانی در تطابق با آن طراحی و ارایه خواهد شد.
وی در مورد تاکسی نیز با بیان اینکه این مد حمل و نقلی، نیمه همگانی است، گفت: راهکارهای موثر برای افزایش بازدهی آن در سازگاری با سایر شیوه‌های حمل و نقل همگانی در این محور مطالعاتی مورد برررسی قرار گرفته و ارایه خواهد شد.
به گفته معاون مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل ونقل ترافیک شهرداری تهران، یکی از بخش‌های مورد مطالعه در طرح جامع جدید حمل و نقل، تعیین راهکارهای مدیریت تقاضای سفر است. روش‌های مدیریت تقاضای سفر بر کاهش میزان سفر با حمل و نقل شخصی تمرکز دارد که برای تحقق این هدف، از روش‌هایی همچون قیمت‌گذاری، دورکاری، دور تحصیلی، شناور کردن ساعت کاری و… استفاده می‌شود که در طرح جدید حمل و نقل، این راهکارها بررسی شده و پیشنهادهای کوتاه، میان و بلند مدت ارایه خواهد شد.
ذاکری با بیان این که در مطالعات طرح جامع حمل و نقل جدید به TOD و حمل و نقل پاک و انسان محور توجه زیادی شده است، گفت: TOD یا همان توسعه مبتنی بر حمل و نقل همگانی دارای هشت اصل یا معیار است که می‌توان متناسب با شرایط هر منطقه و محله، و متناسب با گونه قابل اطلاق TOD در آن، برنامه‌ریزی‌ها را به سمتی هدایت کرد که نمره اجرای TOD در آن منطقه ارتقا یابد. به همین دلیل، در طرح جامع جدید حمل و نقل، به توسعه حمل و نقل ریلی و سایر سامانه‌های حمل و نقل همگانی و نیز توسعه حمل و نقل پاک و فعال توجه ویژه شده است و حتی پیشنهادهای بلندمدت برای ایجاد تغییراتی در طرح تفصیلی مناطق، برای انطباق بیشتر شهر با مبانی TOD از خروجی های مورد انتظار این مطالعات است.
ذاکری در ادامه افزود: در طرح جامع جدید حمل و نقل به مانند گذشته بزرگراه‌سازی وجود ندارد، ولی رفع گره‌های موجود در معابر و تکمیل حلقه‌های مغفول مانده شبکه حمل و نقل مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
معاون مطالعات و برنامه‌ریزی معاونت حمل ونقل ترافیک شهرداری تهران در پاسخ به زمان رونمایی از طرح جامع حمل و نقل گفت: پیش‌بینی این است که اوایل سال آینده خروجی طرح جامع حمل و نقل در محورهای مختلف ارایه شود./ایسنا