مبدل استاندارد کاتالیستی خودرو می‌تواند تا ۹۰درصد آلایندگی خودرو را کاهش دهد و با توجه به اینکه وسایل نقلیه ۷۰درصد از آلودگی کلان‌شهرها را تولید می‌کنند, جدی گرفتن و اجرای صحیح الزام به نصب کاتالیست می‌توانست بخش اعظم مشکل آلودگی هوا را حل کند!
به گزارش خبرنگار محیط زیست باشگاه خبرنگاران پویا؛ بر اساس آمارهای مراکز پایش آلودگی هوا, 70درصد آلودگی هوای ناشی از ذرات معلق و 85 درصد از آلودگی هوای ناشی از گازهای سمی در شهر تهران ناشی از آلاینده‌های خروجی از وسایل نقلیه است و فرسودگی و سوخت خودروها، 2 عامل اصلی آلاینده بودن وسایل نقلیه محسوب می‌شوند.
از این 70 و 85درصد, سهم عمده متعلق به خودروهای سنگین, اتوبوس‌ها, موتورسیکلت, تاکسی‌ها و خودروهای شخصی است.
بر اساس گزارش سالیانه کیفیت هوای شهر تهران، سالیانه میزان 720 هزار تن آلاینده در تهران تولید می‌شود که سهم منابع متحرک (خودروها و موتورسیکلت‌ها) حدوداً 620 هزار تن آلاینده در سال است!
سهم وسایل نقلیه در تولید آلاینده‌های مونواکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، ترکیبات آلی فرّار و ذرات معلق به‌ترتیب 98، 47، 6، 86 و 70 درصد است؛ عمده آلاینده‌هایی که توسط یک وسیله نقلیه تولید می‌شود شامل مونواکسید کربن، هیدروکربن‌ها و اکسیدهای نیتروژن است و این در حالی است که موتورسیکلت‌ها نسبت به خودروهای دیزلی و بنزینی با ضرایب بیشتری این آلاینده‌ها را تولید می‌کنند.
با توجه به حجم غیرقابل چشم‌پوشی آلاینده‌های تولیدی از منابع متحرک, کارشناسان پیشنهادهایی از جمله ایجاد محدودیت برای تردد خودروهای فرسوده, الزام و پایش دائمی نصب فیلتر دوده روی تمامی خودروهای شخصی و حمل‌و‌نقل عمومی, تسریع اسقاط خودروهای فرسوده و نوسازی ناوگان اتوبوس حمل‌و‌نقل عمومی درون‌شهری را برای فروکش کردن این بحران پیشنهاد کرده‌اند.
الزام و پایش دائمی نصب فیلتر دوده روی تمامی خودروهای شخصی و حمل‌و‌نقل عمومی, اصلی‌ترین راهکاری است که اساتید و متخصصان حوزه آلودگی هوا برای کاهش سطح آلاینده‌های تولیدی به‌وسیله منابع آلاینده متحرک ارائه داده‌اند؛ یکى از مؤثرترین روش‌های کاهش انتشار مونواکسیدکربن، هیدروکربن‌ها و اکسیدهاى نیتروژن، به‌کارگیرى “مبدل کاتالیستی” در سیستم اگزوز وسایل نقلیه است.
عمده آلودگی‌های ناشی از وسایل نقلیه شامل احتراق ناقص و ناخالصی‌های موجود در سوخت است؛ اگرچه در حالت بهینه سیستم احتراق باید به‌نحوی طراحی شود که اساساً آلاینده‌های بسیار کمی تولید و این میزان کم بدون آسیب چندانی وارد محیط شوند اما با فناوری‌های فعلی مبتنی بر احتراق، حذف کامل آلاینده‌ها غیرممکن است و به همین دلیل پالایش گازهای خروجی از خودروها برای کاهش آلاینده‌ها به‌وسیله مبدل کاتالیستی خودرو اهمیت زیادی دارد.
کاتالیست قطعه‌ای است که در اگزوز خودروها نصب می‌شود و وظیفه پالایش آلاینده‌های خروجی از خودرو را دارد؛ کاتالیست استاندارد 90 درصد آلاینده‌های خروجی خودرو را کاهش می‌دهد و مانع از انتقال گازهای سمی به هوا می‌شود!
جدیدترین نوع کاتالیستی که در خودروها استفاده می‌شود کاتالیست 3منظوره است که 3 گاز سمی شامل هیدروکربن‌های نسوخته، کربن منواکسید و اکسیدهای نیتروژن را که در خودرو تولید می‌شوند مهار و به بخار آب، کربن دی‌اکسید و نیتروژن تبدیل می‌کند.
فلزات گران‌قیمت “پلاتین، پالادیم و رودیم” و نیز فلزات غیرگران‌بها مانند آهن، منگنز، نیکل و مس به‌روی یک پایه سرامیکی در کاتالیست قرار گرفته‌اند که وجود این فلزها در کاتالیست یکی از علت‌های بالا بودن قیمت این قطعه است.
عمر مفید کاتالیست بین 60 تا 80 هزار کیلومتر است که معمولاً بین 3 تا 4 سال خودرو این مسافت را طی می‌کند؛ بعد از اینکه مخزن کاتالیست پر می‌شود, باید فوراً برای تعویض آن اقدام کنیم چرا که پس از پر شدن مخزن, خود کاتالیست به منبع آلاینده هوا تبدیل می‌شود! تعویض قطعه کاتالیست در کشورهای اروپایی رایگان است اما تعویض کاتالیست در کشور ما هزینه‌ای معادل 1.5 تا 2 میلیون دارد.
اما نکته اصلی که باعث وخامت وضعیت آلودگی هوا در کلان‌شهرهای کشورمان شده این مسئله است که در زمان حاضر قطعه مبدل کاتالیستی که در قالب قطعه یدکی در بازار کشور موجود است با مبدل کاتالیستی که در شرکت خودروساز به‌روی خودروهای صفر نصب می‌شود، تفاوت فاحشی دارد چرا که مبدل کاتالیستی نصب‌شده به‌روی خودروها در شرکت مادر با توجه به کیفیت آن، توان کاهش 90درصدی آلاینده‌های خروجی خودرو را دارد اما مبدل کاتالیستی موجود در بازار کشورمان که به‌روی خودروهای غیر صفر، نصب می‌شود صرفاً در حد 10 تا 20 درصد آلایندگی خروجی خودرو را کاهش می‌دهد!
در حالی که 70 درصد آلاینده‌ها در شهر تهران به‌وسیله منابع آلاینده متحرک تولید می‌شود و وجود 8 میلیون خودرو در تهران که روزانه 20 میلیون سفر به‌وسیله آنها انجام می‌شود و تردد بیش از 3.5 میلیون موتورسیکلت که بخش اعظم آنها کاربراتوری هستند، یکی از اصلی‌ترین دلایل آلودگی هوای تهران محسوب می‌شوند.
با توجه به اینکه قطعه کاتالیست استاندارد، 90 درصد آلاینده‌های خروجی خودرو را کاهش می‌دهد, استفاده از کاتالیست استاندارد, نقش به‌سزایی در کاهش آلاینده‌های شهر تهران خواهد داشت.
با وجود محرز بودن نقش کاتالیست در کاهش آلودگی هوا, بیشتر خودروهایی که در زمان حاضر در سطح شهرهای کشورمان در حال تردد هستند، قطعه کاتالیست استاندارد ندارند و کاتالیست‌های موجود در بازار نیز از کیفیت بالایی برخوردار نیستند.
همچنین با وجود اینکه آلاینده‌های تولیدیِ موتورسیکلت 4برابر خودرو است اما در قانون هوای پاک، الزامی برای نصب کاتالیست در موتورسیکلت وجود ندارد! و مراکز معاینه فنی نیز که وظیفه تشخیص کارایی و مرغوبیت قطعه کاتالیست را دارند با تبیین استانداردهای پایین، نتوانسته‌اند نقش چندانی در کاهش آلودگی هوا داشته باشند.
تا امروز برای حل معضل بزرگ “آلودگی هوای کلان‌شهرهای کشورمان”، قوانین مختلفی از جمله قانون هوای پاک به تصویب رسیده است و اقدامات مختلفی هم صورت گرفته است اما اگر تا به امروز مانند بسیاری از کشورهای اروپایی، مسئله نصب و معاینه دوره‌ای صحیح مبدل کاتالیستی خودروها به‌درستی در کشورمان اجرا می‌شد و در مراکز معاینه فنی، سطح استاندارد میزان مجاز آلاینده‌های خروجی از اگزوز خودروها تنزل نمی‌یافت و از سوی دیگر، موتورسیکلت‌های فعال در سطح شهرها نیز موظف به نصب کاتالیست می‌شدند، تا امروز بخش اعظمی از آلودگی هوای شهری مانند تهران حل شده بود!// تسنیم